Dinh dưỡng gia cầm đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo sự phát triển tối ưu, năng suất và sức khỏe tổng thể của gia cầm. Natri bicarbonate (NaHCO₃) đã nổi lên như một chất bổ sung dinh dưỡng có giá trị trong chế độ ăn của gia cầm, mang lại nhiều lợi ích từ cải thiện chất lượng vỏ trứng đến nâng cao hiệu suất trong điều kiện căng thẳng. Bài viết này khám phá các vai trò khác nhau của natri bicarbonate trong dinh dưỡng gia cầm, dựa trên các nghiên cứu khoa học để cung cấp hiểu biết toàn diện về tác động của nó.
Hóa học và chức năng của natri bicarbonate
Natri bicarbonate, thường được biết đến là baking soda, là một hợp chất hóa học có công thức NaHCO₃. Đây là một chất đệm tự nhiên giúp điều hòa mức độ pH trong cơ thể bằng cách trung hòa axit dư thừa. Ở gia cầm, natri bicarbonate phục vụ một số chức năng chính, đặc biệt là duy trì cân bằng axit-bazơ, điều này rất quan trọng để tối ưu hóa quá trình tiêu hóa và chuyển hóa.
Natri bicarbonate trong quản lý stress nhiệt
Stress nhiệt là một thách thức đáng kể trong chăn nuôi gia cầm, đặc biệt là ở các vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới. Nhiệt độ môi trường cao có thể dẫn đến giảm lượng thức ăn tiêu thụ, tốc độ tăng trưởng kém và tăng tỷ lệ tử vong. Natri bicarbonate đã được chứng minh là có thể giảm bớt một số tác động bất lợi của stress nhiệt bằng cách hoạt động như một chất đệm để duy trì mức pH máu và cải thiện cân bằng điện giải.
Ví dụ, một nghiên cứu được thực hiện bởi Osman và cộng sự (2015) đã chứng minh rằng việc bổ sung natri bicarbonate vào nước uống của gà thịt trong những tháng mùa hè dẫn đến cải thiện trọng lượng cơ thể và lượng thức ăn tiêu thụ so với nhóm đối chứng trong cùng điều kiện stress nhiệt (Osman và cộng sự, 2015). Một nghiên cứu khác nhấn mạnh lợi ích của việc bổ sung natri bicarbonate trong việc giảm tốc độ hô hấp và nhiệt độ cơ thể trong điều kiện stress nhiệt, cho thấy thêm vai trò của nó trong việc tăng cường khả năng chịu nhiệt ở gia cầm (Hayat và cộng sự, 1999).
Tác động đến chất lượng vỏ trứng
Chất lượng vỏ trứng là một đặc điểm kinh tế quan trọng trong sản xuất gà đẻ, vì chất lượng vỏ kém có thể dẫn đến tăng tỷ lệ vỡ và tổn thất kinh tế. Việc bổ sung natri bicarbonate đã được nghiên cứu rộng rãi về tác động của nó trong việc cải thiện chất lượng vỏ trứng, đặc biệt là trong điều kiện stress nhiệt.
Balnave và Muheereza (1997) đã tiến hành các thí nghiệm chứng minh rằng natri bicarbonate trong khẩu phần ăn đã cải thiện đáng kể độ bền vỏ trứng ở gà mái tiếp xúc với nhiệt độ môi trường cao. Sự cải thiện này được cho là do khả năng của natri bicarbonate trong việc duy trì quá trình chuyển hóa canxi tối ưu, điều này rất cần thiết cho quá trình hình thành vỏ trứng (Balnave & Muheereza, 1997). Tương tự, Gongruttananun và Chotesangasa (2005) báo cáo rằng việc bổ sung natri bicarbonate vào khẩu phần ăn của gà bản địa Thái Lan dẫn đến tăng độ dày và trọng lượng vỏ trứng, tiếp tục ủng hộ vai trò của nó trong việc cải thiện chất lượng vỏ trứng (Gongruttananun & Chotesangasa, 2005).
Ảnh hưởng đến chức năng tiêu hóa và hấp thu
Chất dinh dưỡng Natri bicarbonate cũng đóng vai trò trong việc tăng cường chức năng tiêu hóa bằng cách điều chỉnh pH của đường tiêu hóa. pH tối ưu trong hệ tiêu hóa rất quan trọng cho hoạt động của enzyme, hấp thu chất dinh dưỡng và sức khỏe đường ruột tổng thể.
Một nghiên cứu của Ya (2014) trên gà mái đẻ cho thấy việc bổ sung natri bicarbonate ở mức cao hơn (2,5% và 5%) làm tăng pH của thức ăn tiêu hóa trong các phần khác nhau của đường tiêu hóa, từ đó ảnh hưởng đến hoạt động của các enzyme tiêu hóa như pepsin và trypsin. Tuy nhiên, việc bổ sung quá mức được phát hiện là làm giảm chức năng tiêu hóa protein và thay đổi cân bằng hệ vi sinh vật đường ruột, cho thấy cần phải quản lý cẩn thận mức độ bổ sung (Ya, 2014).
Ở gà thịt, các nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc bổ sung natri bicarbonate có thể cải thiện tỷ lệ chuyển đổi thức ăn bằng cách tăng cường hấp thu chất dinh dưỡng. Ví dụ, Damron và cộng sự (1986) nhận thấy rằng natri từ natri bicarbonate được sử dụng theo cách tương đương với natri clorua, không có sự khác biệt đáng kể về trọng lượng cơ thể, lượng thức ăn tiêu thụ hay lượng nước tiêu thụ, cho thấy hiệu quả của nó như một nguồn natri trong khẩu phần ăn của gia cầm (Damron và cộng sự, 1986).
Vai trò trong chỉ tiêu máu và chức năng miễn dịch
Ảnh hưởng của natri bicarbonate mở rộng đến việc điều chỉnh các thông số máu, điều này rất quan trọng để duy trì sức khỏe và hiệu suất của gia cầm. Nhiều nghiên cứu đã điều tra tác động của natri bicarbonate đối với pH máu, cân bằng điện giải và chức năng sinh lý tổng thể.
Zakaria và cộng sự (2009) đã nghiên cứu tác động của natri bicarbonate trên gà thịt được tiêm Salmonella gallinarum. Nghiên cứu phát hiện rằng mặc dù natri bicarbonate không ngăn chặn được sự định vị của mầm bệnh, nhưng nó ảnh hưởng đáng kể đến mức glucose, cholesterol và protein tổng số trong máu, cho thấy vai trò của nó trong việc điều chỉnh phản ứng chuyển hóa đối với nhiễm trùng (Zakaria và cộng sự, 2009).
Hơn nữa, Mirsalimi và Julian (1993) báo cáo rằng việc dư thừa natri bicarbonate trong khẩu phần ăn có thể dẫn đến tăng thể tích máu và thay đổi khả năng biến dạng của hồng cầu, góp phần vào sự phát triển của tăng áp phổi và tràn dịch ổ bụng ở gà thịt. Những phát hiện này nhấn mạnh tầm quan trọng của liều lượng thích hợp để tránh các tác dụng phụ (Mirsalimi & Julian, 1993).
Cân nhắc và sử dụng tối ưu
Mặc dù natri bicarbonate mang lại nhiều lợi ích trong dinh dưỡng gia cầm, việc bổ sung nó phải được quản lý cẩn thận để tránh những nhược điểm tiềm ẩn. Mức natri bicarbonate cao có thể dẫn đến mất cân bằng mức điện giải, ảnh hưởng tiêu cực đến hiệu suất và sức khỏe.
Tỷ lệ bổ sung tối ưu của natri bicarbonate trong khẩu phần ăn của gia cầm thay đổi tùy thuộc vào loài, điều kiện môi trường và mục tiêu sản xuất cụ thể.
Kết luận
Natri bicarbonate là một chất bổ sung đa năng và có giá trị trong dinh dưỡng gia cầm, mang lại những lợi ích từ việc cải thiện chất lượng vỏ trứng đến tăng cường khả năng chịu stress nhiệt và chức năng tiêu hóa. Tuy nhiên, việc sử dụng nó đòi hỏi phải cân nhắc cẩn thận về liều lượng và nhu cầu cụ thể của đàn để tránh các tác dụng phụ tiềm ẩn. Khi được sử dụng một cách thích hợp, natri bicarbonate có thể đóng góp đáng kể vào sức khỏe, hiệu suất và năng suất của gia cầm.
Nhà chăn nuôi
